Klimaauswirkungen und Überhitzung: vom Problem zur Lösung

De nieuwe werkelijkheid: hitte als groeiende uitdaging

Nederland krijgt te maken met een nieuwe klimaatrealiteit. Waar we vroeger misschien één tropische dag per zomer hadden, staan ons tegen 2100 mogelijk 43 tropische dagen te wachten. Deze klimaatverandering zorgt voor langere hittegolven en hogere temperaturen. Voor de bouwsector betekent dit een fundamentele verschuiving in hoe we denken over comfort in gebouwen.

De gevolgen zijn al merkbaar. Tijdens de hittegolf van 2020 steeg het sterftecijfer met 9%. Mensen slapen slechter, presteren minder en hun gezondheid komt onder druk te staan. Tegelijkertijd groeit het aantal airconditioners explosief: van 2021 tot 2030 verwachten we een verdrievoudiging. Dit zet niet alleen ons elektriciteitsnet onder druk, maar gaat ook volledig tegen onze duurzaamheidsdoelstellingen in.

Het paradoxale probleem van verduurzaming

Hier ontstaat een paradox waar veel professionals mee worstelen. Juist de verduurzaming van woningen  – met betere isolatie, kierdichting en HR++-beglazing – vergroot het risico op oververhitting. Een goed geïsoleerde woning houdt warmte vast, zowel gewenst (in de winter) als ongewenst (in de zomer).

Onderzoek van TNO toont dit duidelijk aan: woningen met een Rc-waarde van 4,5 kunnen bij ongunstig spuigedrag tot 50% meer overschrijdingsuren hebben dan slecht geïsoleerde woningen. De combinatie van goede isolatie met veel glas op het zuiden of westen, zonder adequate zonwering, creëert broeikasgevoelige binnenklimaten. Dit probleem wordt versterkt door het stedelijk hitte-eilandeffect. Steden kunnen 2-5°C warmer zijn dan het omliggende gebied, vooral ’s nachts. Voor 50% van alle Nederlandse woningen betekent dit extra warmtebelasting.

Regelgeving dwingt tot actie

De overheid heeft deze problematiek erkend en neemt maatregelen. De TOjuli-eis (Temperatuur Overschrijdingsgraad in juli) voor nieuwbouw wordt steeds strenger.  De TOjuli‑indicator is een dimensieloos getal (zonder eenheid) dat gebaseerd is op de verhouding tussen de koudebehoefte en de mate waarin warmte weer wordt afgevoerd. De grenswaarde voor TOjuli is vastgesteld op ≤ 1,20. Dit betekent concreet dat ontwerpers en installateurs vanaf de tekentafel moeten nadenken over hittepreventie. De tijd van ‘we zien wel’ is voorbij. Projecten die niet voldoen aan de TOjuli-eis krijgen geen bouwvergunning.

Passieve oplossingen: de eerste verdedigingslinie

De meest effectieve aanpak begint met passieve maatregelen. Zonwering staat bovenaan deze lijst. Buitenzonwering kan tot 80% van de warmtewinst door ramen tegenhouden, terwijl binnenzonwering slechts 25% tegenhoudt. Maar passieve koeling gaat verder dan zonwering alleen. Ventilatieve koeling – het slim inzetten van koele buitenlucht  – kan een woning 2-4°C koeler houden. Daarvoor is wel de juiste infrastructuur nodig: voldoende en strategisch geplaatste openingen, bij voorkeur geautomatiseerd.

Installatietechnische oplossingen die werken

Voor bouwprofessionals en installateurs liggen de kansen vooral in het optimaliseren van natuurlijke ventilatieve koeling en het combineren daarvan met zonwering. Drie ventilatieprincipes zijn effectief:

– Enkelzijdige ventilatie werkt via temperatuurverschil over de gevelinlaat. De koude lucht komt binnen via de onderkant van de gevelinlaat, warme lucht verdwijnt via de bovenkant. Simpel, maar minder effectief dan de andere methoden.

– Dwarsventilatie via tegenoverliggende gevels is windafhankelijk maar kan zeer effectief zijn. De uitdaging zit in het realiseren van voldoende openingen in beide gevels.

– Schoorsteen-ventilatie combineert gevelinlaat met dakafvoer en is het meest stabiel. Het temperatuurverschil tussen binnen en buiten zorgt voor een natuurlijke trek die onafhankelijk van wind werkt.

Ontdek DUCO’s CrossFlow System

Voor actieve koeling is duurzame niet-condenserende koeling een goede optie. Deze systemen leveren water van 10-18°C en kunnen excellent gecombineerd worden met passieve maatregelen. Volledige airconditioning blijft soms noodzakelijk, maar moet dan zo efficiënt mogelijk ingezet worden.

Geïntegreerde slimme oplossingen

Bij DUCO geloven we in een integrale aanpak waarbij zonwering en ventilatieve koeling slim samenwerken. Onze ‘Natural Cooling’-strategie combineert drie elementen:

– Slimme zonwering die automatisch reageert op zoninstraling
en temperatuu;

– Geautomatiseerde ventilatieve koeling via (nacht)ventilatieroosters en dakramen;

– Intelligente sturing die beide systemen optimaliseert op basis van weersomstandigheden.

Deze aanpak voorkomt de hoofdoorzaken van falen bij natuurlijke koeling: gebruikers die vergeten zonwering te bedienen of ramen te openen op het juiste moment. Automatisering maakt het systeem betrouwbaar en effectief. Minder verstandig vinden we oplossingen die alleen op één aspect focussen. Alleen zonwering zonder ventilatiemogelijkheden, of alleen extra ventilatieroosters zonder zonwering, missen het integrale karakter dat nodig is voor effectieve hittepreventie.

Praktische tips voor installateurs

Inventariseer vroeg de risicofactoren: veel glas op oost/west/zuid, beperkte spuimogelijkheden en stadslocaties vragen om extra maatregelen. Denk integraal: combineer altijd zonwering met ventilatieve koeling. Het één zonder het ander is minder effectief.Automatiseer waar mogelijk: bewoners handelen niet altijd optimaal. Slimme sturing verhoogt de effectiviteit drastisch. Blijf leren: de techniek ontwikkelt zich snel. Investeer in kennis over klimaatadaptatie en de nieuwste oplossingen.

DUCO Natural Cooling System

Het DUCO Natural Cooling System integreert zonwering (DucoScreen/DucoSlide) met ventilatieve koeling (DucoGrille Close 105, DucoGrille NightVent) via intelligente sturing. Sensoren meten temperatuur en zoninstraling. Op basis daarvan bepaalt het systeem wanneer zonwering dichtgaat en ventilatieroosters openen. Voordelen: energievrij koelen, automatische werking, inbraak- en insectenwerend, weerbeveiligd. Het systeem kan woningen 3-5°C koeler houden zonder energieverbruik voor koeling.

Ontdek DUCO’s Natural Cooling oplossingen

Conclusie: De klimaatverandering dwingt ons tot andere oplossingen. Voor installateurs en bouwprofessionals betekent dit nieuwe kansen in een groeiende markt. De vraag is niet óf we te maken krijgen met hitteproblematiek, maar wanneer. Wie nu investeert in kennis en de juiste systemen, loopt voor op de markt.   

Bronnen:

– DUCO Seminar ‘Klimaatimpact & Oververhitting’ (2025) 

– Presentaties Gerrit Hiemstra (Meteoroloog) en Samuel de Vries (TNO)

– KNMI klimaatscenario’s Nederland

– TNO onderzoek ‘Hitte in de Woning’ (2024) – Hogeschool van Amsterdam

– RIVM sterftecijferrapportage hittegolf 2020